Nghệ nhân gói bánh chưng Đất Tổ – bánh vuông vức, cả trăm như một

Bánh chưng Đất Tổ là cái tên quen thuộc, là thương hiệu được ca ngợi nức tiếng gần xa vì sự đặc biệt của bánh và của cả người làm ra chiếc bánh. Không phải ngẫu nhiên mà họ được ca tụng là những “nghệ nhân”, ngoài sự khéo léo trong việc chọn lựa nguyên liệu và gói bánh, họ còn đặt hết tâm huyết vào từng sản phẩm được làm ra. Ở bài viết hôm nay, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chân dung của vị nghệ nhân đặc biệt, sống trong gia đình 4 đời có truyền thống làm nghề gói bánh chưng với biệt tài có một không hai, gói trăm bánh như một.

Chân dung nghệ nhân gói bánh chưng Đất Tổ

Tại Phú Thọ, nơi quê cha Đất Tổ linh thiêng của Tổ Quốc, có một vùng đất mang tên Cát Trù được mệnh danh là làng nghề gói bánh chưng nổi tiếng bậc nhất miền Bắc. Tuy hiện nay số lượng người còn bám nghề không được đông như trước, nhưng có những gia đình có truyền thống gói bánh chưng tới nay đã là 4 đời. 

Người nghệ nhân chúng tôi muốn đề cập trong bài viết ngày hôm nay là bà Nguyễn Thị Ảnh, người xuất thân từ gia đình làm nghề lâu đời, truyền tới nay đã là đời thứ tư. Bà được dân chúng trong vùng đặt cho danh hiệu “nghệ nhân gói bánh” bởi tài năng và sự tâm huyết của bản thân.

Ngay từ nhỏ bà Ảnh đã được “học nghề” thông qua sự chỉ dạy của cha mẹ mình. Từ những khâu đơn giản nhất nhất là rửa lá, đãi gạo rồi tới việc gói bánh, tất cả đều được hướng dẫn dưới con mắt của những người thợ lành nghề. Vì vậy, suốt một đời bà coi nghề gói bánh chưng là công việc tâm huyết, dù phải thức đêm sớm hôm, bà quyết không từ bỏ. 

Do đó, chỉ riêng gia đình bà trong dịp Tết đã đưa ra thị trường gần 30 vạn chiếc bánh chưng. Nhiều lúc làm bánh không xuể, gia đình phải thuê tới 15-20 nhân lực để làm những công đoạn đơn giản. Còn tới công đoạn gói bánh, chỉ dành cho những người có tay nghề thực sự thuần thục

Tài năng của bà còn được thể hiện ở những cuộc thi, bằng chứng là bà có tới 6 lần giành ngôi vị quán quân cuộc thi gói bánh chưng miền Bắc tổ chức thường kỳ vào đầu xuân tại Phú Thọ. Những chiếc bánh vuông vức, góc cạnh, thẳng tắp một hàng được dâng lên vua Hùng mỗi dịp xuân về càng làm tăng thêm sự tưởng nhớ tới bậc cha ông.

Bánh chưng Đất Tổ đặc biệt từ chỗ gói không cần khuôn

Có thể nói đây là cách gói tạo nên sự đặc biệt cho mỗi chiếc bánh chưng Đất Tổ. Là một người thợ gói bánh lành nghề, bà Ảnh cùng gia đình đặt tiêu chuẩn hình thức của mỗi chiếc bánh là rất cao, nhất là bánh dâng vua Hùng cần phải có hình thức đặc biệt. Bánh có thành vuông, cạnh sắc, màu bánh phải thật xanh và tươi lâu. Khi gói bánh, phải dùng lá dong được rửa kỹ cho tới khi thật sạch thì mới chứng minh lòng thành của người dâng bánh lên bậc cha ông.

Không chỉ với riêng gia đình bà Ảnh, truyền thống gói bánh không dùng khuôn đã xuất hiện tại vùng đất Cát Trù và Phú Thọ từ rất lâu rồi. Lúc gói bánh, cần thực sự chặt tay, thì khi nấu xong bánh mới vuông vức và gạo mới thực sự dẻo. Gói bánh lỏng tay quá thì vỏ bánh dễ bị nhão dẫn tới giảm chất lượng của bánh. Khi luộc cần xếp bánh trên một lớp lá dong, cần xếp bánh từng cặp một thật chặt trong nồi, tránh để nước lọt vào trong bánh.

Loại củi được dùng để nấu bánh cũng phải là loại được chọn lọc kỹ càng, phải là củi gỗ nhãn, gỗ keo được lấy hoặc mua từ vùng đồi, bởi chỉ có 2 loại củi này mới giữ được độ ổn định nhiệt độ cho nồi bánh suốt 9-10 giờ đồng hồ.

Điểm khác biệt ở nguyên liệu của bánh chưng Đất Tổ

Không khác những làng nghề khác là bao, bánh chưng xuất xứ từ Cát Trù, Cẩm Khê, Phú Thọ hoàn toàn được làm từ những nguyên liệu truyền thống có từ đời cha ông. Lá dong gói bánh, gạo nếp bọc quanh đỗ xanh trộn lẫn thịt lợn cả mỡ lẫn nạc. Nhưng sự khác biệt của món bánh chưng Đất Tổ tới từ việc chọn lọc nguyên liệu làm bánh. 

Nhìn vào khâu chuẩn bị nguyên liệu cho bánh chưng, chúng ta sẽ nhận ra ngay điểm đặc biệt khác thường. Gạo nếp làm vỏ bánh được chọn lựa từ vùng quê lúa Thái Bình, nơi nức tiếng với loại gạo nếp thơm ngon số một miền Bắc. Đỗ làm nhân bánh được cũng được sàng lọc kỹ càng, tránh chọn phải loại chất lượng thấp bị mốc hay mọt cắn. Lá dong gói bánh là loại lá được trồng trực tiếp từ vườn, riêng với lá dong, không chọn loại dong rừng vì lá dễ bị rách, phải là loại không quá non và không quá già thì mới giữ màu xanh của bánh được lâu.

Mong rằng qua bài viết này, bạn đọc sẽ có được cái nhìn chân thực về người nghệ nhân đặc biệt nơi quê cha Đất Tổ. Đồng thời cũng hiểu được quá trình để làm ra một sản phẩm bánh chưng Đất Tổ là hết sức kỳ công và đáng được tôn vinh. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết này của chúng tôi và hẹn gặp lại ở nội dung kỳ tới.

Thông tin liên hệ:

Hợp tác xã Nông thương Đất Tổ

Thương hiệu Bánh Chưng Đất Tổ

CSSX : Khu 1, xã Cát Trù, Huyện Cẩm Khê, Tỉnh Phú Thọ

Văn Phòng Đại Diện : 137/354 Trường Chinh

LH: 0983.810255