Bánh chưng Đất Tổ – Đặc sản không thể bỏ qua khi về thăm Phú Thọ

Trong tâm thức người Việt Nam, bánh chưng không chỉ đơn thuần là một món ăn mà nó đã trở thành vẻ đẹp văn hóa của miền đất Lạc Việt. Từ lâu bánh chưng đã gắn liền với tục thờ cúng tổ tiên và tín ngưỡng thờ cúng vua Hùng. Vì thế, trong mâm cúng người Việt không bao giờ thiếu màu sắc xanh của bánh chưng Đất Tổ. Cội nguồn của chiếc bánh này xuất phát từ Phú Thọ – cái nôi của người Việt cổ, và truyền thuyết về chiếc bánh xanh này cũng như những ảnh hưởng văn hóa mà nó mang lại vẫn được người dân nơi đây lưu truyền và gìn giữ cho tới tận ngày nay.

Truyền thuyết chiếc bánh chưng Đất Tổ

Câu chuyện về chiếc bánh chưng dâng vua diễn ra vào thời vua Hùng khi ông đang ráo riết tìm kiếm người nối ngôi để thực hiện công cuộc chống giặc Ân xâm lược. Nhân dịp đầu Xuân, vua mới họp các hoàng tử lại, bảo rằng: “Con nào tìm được thức ăn ngon lành, để bày cỗ cho có ý nghĩa nhất, thì ta sẽ truyền ngôi vua cho”. Đây chính là thời điểm ra đời của chiếc bánh chưng Đất Tổ ngày nay. 

Đến ngày hẹn, các hoàng tử đều đem thức ăn đến bày trên mâm cỗ. Giữa những món sơn hào hải vị, hoàng tử Tiết Liêu thì chỉ có bánh dầy và bánh chưng. Vua Hùng Vương lấy làm lạ hỏi, thì Tiết Liêu đem chuyện Thần báo mộng kể cho vua nghe tường tận. Vua cha nếm thử, thấy bánh ngon, lại có ý nghĩa rất gần gũi từ những nguyên liệu đơn giản như gạo nếp, lá dong, thịt heo… mà có thể làm ra được chiếc bánh vừa đẹp mắt lại rất ngon. Tiết Liêu nhờ đó được chọn để nối truyền ngôi báu thay vì những người anh em chỉ biết phung phí của cải, tài nguyên kia.  

Đằng sau chiếc mỗi bánh chưng là những bài học quý báu cho con cháu ngàn đời. Truyền thống “uống nước nhớ nguồn” được thể hiện thông qua sự biết ơn trời đất mưa thuận gió hòa để mang lại mùa màng bội thu giúp cho người nông dân có cuộc sống ấm no. Bên cạnh đó, chiếc bánh chưng Đất Tổ còn gợi cho ta nhớ đến niềm mơ ước an cư lạc nghiệp của con người: nhân nhụy vàng, thịt mỡ chín… là màu mỡ của lúa chín đồng quê, của đời sống chăn nuôi an vui xóm làng.

Bánh chưng Đất Tổ – Sự tiếp nối tinh hoa ẩm thực Việt Nam

Trải qua 4000 năm, cùng bao biến động của lịch sử và thời gian. Nhưng trên mâm cỗ hay mâm cúng ngày tết của người Việt chưa bao giờ thiếu bánh chưng xanh. Đối với những người con xa xứ có bánh chưng nghĩa là có tết, có hơi ấm quê hương. 

Những năm sau đổi mới, Thời chúa Nguyễn khai phá đất hoang, mở mang biên cõi về phía Nam thì bánh chưng cũng được mang theo để thờ cúng tổ tiên, đến nay đã có rất nhiều nơi có những loại bánh đặc sản riêng được làm từ gạo. Vùng đất như Cần Thơ, Trà Vinh cũng trở nên nổi tiếng hơn nhờ những món bánh làm bằng gạo nếp tương tự bánh chưng Đất Tổ như bánh Tét lá cẩm, bánh Tét Trà Cuôn…

Đất nước ngày càng phát triển, Việt Nam có nhiều cơ hội để quảng bá cũng như đưa nền ẩm thực tới gần hơn với bạn bè quốc tế. Kênh truyền hình CNN (Mỹ) bình chọn ẩm thực của Việt Nam là 1 trong 10 nền ẩm thực tuyệt nhất trên thế giới. Đầu bếp nổi tiếng thế giới Gordon Ramsay đến Việt Nam trải nghiệm ẩm thực để rồi thốt lên “khi đến đất nước này tôi mới biết mình là một đầu bếp tồi”. 

Có được nền ẩm thực đầy tinh hoa ắt hẳn là nhờ truyền thống nối truyền văn hóa, bởi lẽ, có đất nước nào trên thế giới mà vua là người sáng tạo ra một món ăn cho dân tộc như đất nước Việt Nam, và có đất nước nào chọn được một vị vua từ việc ông ấy biết tạo ra một món bánh mang đậm nét văn hóa lúa nước của dân tộc?.

Sự kỳ công trong quá trình gói bánh chưng đất Tổ

Để có thể làm ra một chiếc bánh chưng Đất Tổ xanh mướt, người nghệ nhân làm bánh ở Phú Thọ  phải thật chỉn chu trong từng giai đoạn. Nguyên liệu gói bánh phải chọn lọc thật kỹ, gạo phải là gạo nếp nương, đỗ xanh phải chọn hạt đều, không sâu, mọt. Thịt phải chọn thịt nửa nạc nửa mỡ không được quá nạc hay quá mỡ. Đặc biệt là lá dong, phải là dong gói bánh tẻ có màu xanh mướt, không chọn những lá vàng hay quá đậm màu vì có thể làm màu bánh không đẹp mắt.

Ở Cát Trù, tỉnh Phú Thọ nghệ nhân thường không sử dụng khuôn khi gói, tất cả đều dựa vào bàn tay khéo léo. Trước khi gói, lá dong cần rửa sạch để khô, gạo cần được vo kỹ để ráo nước trong một tiếng. Không ngâm gạo quá lâu vì sẽ làm gạo bị nở khó gói và làm bánh bị chua. Đỗ xanh luộc vừa chín tới, thịt phải ướp đủ các loại gia vị cho đậm đà, gói xong phải luộc ngay bánh mới có màu xanh đẹp. Khi bánh chín, có màu xanh của lá dong, vị thơm ngon của đỗ xanh và thịt lợn, dẻo ngon của gạo nếp.

Có lẽ sự khác biệt của bánh chưng Đất Tổ Cát Trù với những địa phương khác nằm ở sự cầu kỳ trong cách gói, cách người nghệ nhân cẩn thận trong từng giai đoạn để tạo ra một hương vị đặc trưng của địa phương. 

Chiếc bánh chưng xanh không chỉ mang ý nghĩa thờ cúng và tưởng nhớ về tổ tiên, mà còn cầu cho người nông dân có một mùa màng bội thu, đồng thời còn gói ghém cả một nền nông nghiệp lúa nước và chăn nuôi của nước nhà. Nếu như có dịp đến Phú Thọ – nơi được xem là nơi đầu nguồn của những chiếc bánh chưng đầu tiên, bạn hãy thử một lần thử món bánh chưng Đất Tổ nơi này. 

Hợp tác xã Nông thương Đất Tổ là một làng sản bánh chưng lâu đời với nhiều thành tựu mà bạn có thể liên hệ để đặt mua. Hiện tại Hợp tác xã đã có các văn phòng đại diện để phục vụ được trọn vẹn cho nhu cầu của khách hàng ở hai miền Nam Bắc.

Hợp tác xã Nông thương Đất Tổ

CSSX Phú Thọ: 

Khu 1, xã Cát Trù, Huyện Cẩm Khê, Tỉnh Phú Thọ.

Văn phòng Hà Nội:

354/137 đường Trường Chinh, Quận Đống Đa, Hà Nội.

Điện thoại: 0985 402 500

Văn phòng TP.HCM:

4S Riverside Garden, đường 17, KP3, phường Hiệp Bình Chánh, TP.Thủ Đức, TP.HCM.

Điện thoại: 0938 503 679